معرفی مسجد کبود تبریز
مسجد کبود تبریز، یکی از جاذبههای برجسته تبریز است. این مسجد با معماری زیبا و منحصر به فرد، به قرن نهم هجری قمری بازمیگردد و نمادی از دوران پادشاهی قراقویونلوهاست. واقع در یکی از قدیمیترین محلههای شهر، این مسجد جزو چهار مسجد تزیین شده با کاشیکاریهای آبی در جهان است.
معماری زیبای مسجد کبود نمونهای از معماری اسلامی ایران است. از ویژگیهای برجستهاش میتوان به کاشیهای معرق فیروزهای و لاجوردی، نقش و نگارههای اسلیمی و طراحی هندسی نوین اشاره کرد. این بنا در گذشته با تنوعی بیشتر در استفاده، اما با آسیبهای زیادی روبرو شده است، اما همچنان شکوه و زیبایی خود را حفظ کرده است.
مسجد کبود، با عنوان «نگین فیروزه بناهای اسلامی» شناخته میشود. در گذشته به نامهای دیگری مثل «گوی مسجد»، «مسجد شاه جهان» و «عمارت مظفریه» نیز شناخته میشد. عنوان عمارت مظفریه به دلیل کاربریهای گوناگونی که در گذشته داشته است انتخاب شده بود.
مسجد کبود تبریز در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاریخچه مسجد کبود تبریز
مسجد کبود تبریز، با قدمتی بالغ بر ۶۰۰ سال، اصالت خود را به نمایش میگذارد. این مسجد اصلیت خود را به عنوان بخشی از عمارت وسیع مظفریه، در زمان سلطان ابوالمظفر جهانشاه، پادشاه قراقویونلوها، در سالهای ۸۷۰ هجری قمری و ۸۴۵ هجری شمسی، در شهر تبریز، بر اساس دستور او، بیان میکند.
بر اساس روایتهای تاریخی، همسر جهانشاه، «جان بی گم خاتون» یا «صالحه» دختر او، نقش مهمی در ساخت این مسجد داشته است. سال ساخت این مسجد نیز بر روی کتیبهای در سردر ورودی آن ثبت شده است، اما برخی از مورخان معتقدند که این تاریخ به پایان کار کاشیکاریها مربوط است و در نتیجه، زمان ساخت مسجد کبود قبل از این تاریخ قرار دارد. برخی مورخان، مدت زمان ساخت این مسجد را تقریباً ۳۰ سال تخمین زدهاند.
مسجد کبود با ظرافت معماری و تزیینات منحصربهفرد خود، به یکی از زیباترین مساجد تاریخی در جهان تبدیل شده است. هماهنگی رنگها در نمای بیرونی و تزیینات داخلی نیز از جمله ویژگیهای برجسته این مسجد محسوب میشوند.
در زمان ساخت، مسجد کبود تبریز بخشی از یک مجموعه گسترده بوده است. در قسمت انتهایی شبستان و در سرداب مسجد، مقبرههایی برای سلطان جهانشاه و خانوادهاش ساخته شده بود، گرچه امروزه این مقبرهها خالی است. از بخشهای دیگری که در گذشته در مسجد کبود تبریز وجود داشته، میتوان به صحن، خانقاه و کتابخانه اشاره کرد. متأسفانه امروزه بخشهای زیادی از این مجموعه از بین رفتهاند.
در زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری، یعنی در حدود ۳۰۰ سال پیش، بخشهای زیادی از مسجد کبود آسیب دید. پس از زلزله، گنبدهای مسجد نیز ریختند و جز سردر ورودی و پایههای مسجد، بخش دیگری باقی نماند. از سال ۱۳۱۸ هجری شمسی، کار ترمیم گنبدها و بخشهای دیگر مسجد کبود آغاز شد. بازسازی بنا تا سال ۱۳۵۵ ادامه یافت و نوسازی تزیینات داخلی و کاشیکاریهای خارجی همچنان ادامه دارد. معمار برجسته ایرانی، رضا معماران، مرمت مسجد کبود را انجام داده است.